Trình duyệt của bạn đã tắt chức năng hỗ trợ JavaScript.
Website chỉ làm việc khi bạn bật nó trở lại.
Để tham khảo cách bật JavaScript, hãy click chuột vào đây!

08:48 EDT Thứ hai, 01/06/2020

Chưa "giải mã hộp đen", Đại học Việt Nam thiếu cạnh tranh

Thứ tư - 28/05/2014 05:06

"Hộp đen" là từ mà PGS Nguyễn Phương Nga, Giám đốc Trung tâm Đảm bảo chất lượng đào tạo và Nghiên cứu phát triển giáo dục (ĐHQG Hà Nội) dùng để nói về "quá trình đào tạo ở ĐH Việt Nam"...

Theo bà Nga, lâu nay, các trường ĐH thường tập trung vào việc xét tuyển đầu vào. Trong khi đó, quá trình đào tạo và kiểm duyệt chất lượng đầu ra dường như bị bỏ ngỏ. Việc đánh giá chất lượng "hộp đen" mới đang ở thời kỳ manh nha.

VietNamNet trao đổi với bà Nga câu chuyện "hộp đen" khi kết quả của mùa tuyển sinh gay gắt vừa hé lộ với gần 600.000 thí sinh trượt ĐH và hơn 200.000 thí sinh đang lao vào cuộc tìm kiếm suất vào ĐH mới từ các nguyện vo dịp kết quả kỳ thi tuyển sinh với kết quả gần 600.000 thí sinh trượt ĐH.

Như nhận xét của bà, việc quá tập trung cho khâu tuyển sinh đầu vào trong khi "hộp đen" của quá trình đào tạo ĐH chưa được "giải mã", chứng tỏ quá trình đào tạo hiện nay đang có sự lệnh lạc rất rõ. Hiện tượng này cần phải xác lập lại ra sao?

- Theo cơ sở khoa học của kiểm định, khi các yếu tố: đầu vào, cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên tốt, tiếp đến là quá trình đào tạo như giảng dạy, đề thi tốt, cho điểm đúng, đầu ra là SV tốt nghiệp sẽ có chất lượng.

Nhưng nhìn chung, có thể đảm bảo đầu vào nhưng quá trình bắt buộc phải tốt theo quy chuẩn có làm được hay không, lại phụ thuộc vào từng cơ sở đào tạo cụ thể.

Ví dụ, trình độ giảng viên, giáo trình không được cập nhật, thi cử không đạt chuẩn... thì chất lượng của môn học đó cũng không đạt yêu cầu.

Hiện giờ, trong việc đánh giá, đã bắt đầu có chuyển biến từ thầy làm chủ thành "sinh viên làm chủ". Điểm số không phản ánh chất lượng đào tạo, mà chỉ phản ánh tương đối, mang tính chủ quan cao. Do đó, cần phải có sự khảo sát về đánh giá nhà trường qua chính SV, cựu SV và những người sử dụng SV đúng ngành nghề đào tạo.

Vừa qua, nhiều trường ĐH cũng đã xây dựng bộ tiêu chí hoặc công cụ để kiểm định chất lượng giáo dục cho cơ sở đào tạo của mình. Nhưng có một thực tế là cho đến này, việc thiết lập và đánh giá uy tín của các trường ĐH hầu như chỉ được hiểu một cách phổ biến là thông qua chất lượng tuyển sinh đầu vào, hiểu theo nghĩa: trường nào có điểm tuyển sinh đầu vào cao thì "nổi tiếng" hơn. Điều này có thể hiểu là sức ì của các trường khá lớn; hay việc thực hiện áp dụng những bộ tiêu chí kiểm định của các trường quá khó nên chưa thấy được kết quả mà công chúng rộng rãi thừa nhận?

Điểm tuyển đầu vào cao không khẳng định trường ĐH đó xếp số 1 hay số 2. Theo tôi, đó là do nhu cầu của HS. Họ thấy trường này, ngành này dễ xin việc, ngành có tương lai hơn nên nhiều SV vào.

Việc đào tạo SV giỏi dễ hơn. Bởi, nếu thầy không giỏi, bản thân SV đó đã có sẵn kiến thức ở mức độ nhất định, có ý thức tự học, tự nghiên cứu tốt.

Có một thực tế: SV có nhu cầu hỏi, dù không trả lời được, thầy giáo cũng không bị hạ lương. Cứ 3 năm, không bị khuyết điểm trầm trọng, vẫn lên lương một lần thì làm sao thúc đẩy được giảng dạy tốt.

Các trường công lập căn cứ theo chỉ tiêu, kinh phí phân cho giảng dạy dựa trên đầu chỉ tiêu SV. Các trường không có sự cạnh tranh chất lượng. Nếu có cạnh tranh là chỉ để xin được nhiều chỉ tiêu chứ không để đào tạo tốt, hay để thu hút nhiều HS giỏi.

Ở Việt Nam, do ít trường ĐH, HS phải cạnh tranh nhau mới có chỗ. Với 15-20% HS tốt nghiệp phổ thông, nghĩa là, khoảng 100 HS mới có 10 - 20 HS được vào học ĐH, tùy theo mỗi trường. Đương nhiên, không cần đào tạo tốt, HS cũng đổ xô vào các trường công. Như vậy, không có sự cạnh tranh lành mạnh về vấn đề chất lượng.

Thực ra, trường nào cũng muốn tuyển HS giỏi để có đầu vào tốt. Quá trình đào tạo, "hộp đen" này cũng tốt nữa thì đầu ra sẽ tốt. Cái "hộp đen" đó sẽ được SV, giảng viên và xã hội đánh giá nhà trường.

Thực tế là, Bộ GD-ĐT đã ban hành quy định tạm thời về kiểm định chất lượng giáo dục từ năm 2004 và hiện nay đang tiến hành đánh giá chất lượng giáo dục ở một số cơ sở đào tạo. Từ thực tế cơ sở, bà có thấy công việc "giải mã" "hộp đen" này có mang lại kết quả thực sự khả quan là tạo cú hích để thay đổi quá trình đào tạo?

- Ngay sau khi Bộ GD-ĐT ban hành Quy định tạm thời về kiểm định chất lượng trường ĐH, tháng 12/2005, ĐHQG Hà Nội cũng ban hành Quy định về kiểm định chất lượng.

 Thí sinh dự thi. ảnh LAD

Trong năm 2006, ĐHQG Hà Nội đã tổ chức kiểm định chất lượng đợt 1 cho 3 đơn vị thành viên là: Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, Trường ĐH Ngoại ngữ và Khoa Kinh tế (nay là Trường ĐH Kinh tế) theo bộ chuẩn của mình.

Năm 2007, ĐHQG cũng đang tiến hành bước 1 thẩm định 4 trường còn lại: ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Công nghệ, Khoa Luật và Khoa Sư phạm.

Hiện nay, các trường này đang tự triển khai đánh giá trong trường theo bộ tiêu chuẩn kiểm định của ĐHQG HN. Quá trình này kéo dài 6 tháng với tất cả các hoạt động của nhà trường từ: sứ mạng, nhiệm vụ, cơ sở vật chất, cán bộ giảng dạy, sinh viên, chương trình đào tạo, nghiên cứu khoa học, tài chính... Dự kiến, cuối tháng 8 sẽ nộp báo cáo cho Hội đồng Kiểm định chất lượng ĐHQG HN.

- Kết quả cụ thể nhất được nhìn thấy là gì?

Ảnh hưởng rõ rệt nhất của việc kiểm định là, các đơn vị đào tạo, đặc biệt 3 đơn vị đã được kiểm định, có sự chuyển biến mạnh mẽ. Họ đã chấn chỉnh lại toàn bộ, nâng cấp và hoàn thiện hơn hệ thống lưu trữ, quản lý một cách khoa học, quy củ hơn, làm việc có bài bản hơn, đồng thời, giảng viên và sinh viên thấy rõ được trách nhiệm của mình, đều có tiếng nói trong việc quản lý và nâng cao chất lượng của nhà trường, đặc biệt là sinh viên, họ được nói lên sự chuyển biến và yếu kém của nhà trường.

Giảng viên chú trọng hơn đến việc nghiên cứu khoa học, thay vì không lưu trữ lại như trước thì giờ đây họ đã có trách nhiệm lưu trữ lại, công bố những bài báo, công trình khoa học để biết được ai làm nhiều, làm ít.

Việc kiểm định có tác dụng thúc đẩy, động viên cán bộ giảng viên nghiên cứu khoa học, nhận ra trách nhiệm của mình theo các chức năng trong nhà trường.

Tuy nhiên, cũng có những khó khăn nhất định. Đầu tiên, giảng viên còn phàn nàn vì mất thời gian do chưa thấy lợi ích. Giờ đây, họ phải viết, phải báo cáo thực sự, chỉ ra điểm mạnh, yếu và nguyên do tại sao và có kế hoạch cụ thể. Nói phải có minh chứng kèm theo, không thể nói dối được vì có sự thẩm định lại. Khi chưa biết làm họ thấy ngại, nhưng khi biết cách làm họ nhận ra, đây là tốt cho họ. Đồng thời, khó khăn đi kèm theo đó là cán bộ được đào tạo chuyên sâu để đo lường đánh giá rất ít.

ĐHQG cũng có khóa đào tạo thạc sỹ về đo lường đánh giá giáo dục, cũng có nhiều trường gửi cán bộ, thậm chí cả các Sở cũng gửi cán bộ về, nhưng cũng rất khó vì đòi hỏi cao. Thạc sỹ đánh giá yêu cầu phải tốt nghiệp ĐH chính quy loại khá và 2 năm kinh nghiệm. Đây sẽ là những người cầm cân nảy mực, làm thành những nòng cốt nên đòi hỏi chất lượng cao.

- Cảm ơn bà!